search-icon
Spis treści

Strefy zagrożone wybuchem — rozporządzenia, oznakowanie, odległości

Produkcja i magazynowanie wiąże się z uwalnianiem wielu substancji lotnych, które w niektórych przypadkach mogą doprowadzić do wybuchu. W wielu miejscach pracownicy nie zdają sobie sprawy, że do rozpoczęcia procesu spalania, wystarczy nawet niewielka iskra. Nawet rozpylona mąka czy kurz z drzewa w odpowiedniej proporcji z powietrzem stanowią mieszankę wybuchową. Warto zatem przestrzegać odpowiednie przepisy i stosować się do rozporządzeń. Czasem nawet niewielki błąd może spowodować ogromną eksplozję, przez którą ucierpi mnóstwo osób.

Z tego wpisu dowiesz się, jakie rozporządzenia i dyrektywy regulują kwestie związane z zagrożeniem wybuchem, jakie strefy wybuchowe można wyróżnić w zakładach pracy oraz jak wygląda oznakowanie i odległości w takich miejscach. Jakiego typu lamp przeciwybuchowych można używać, w obiektach zagrożonych wybuchem ? 

Potrzebujesz pomocy w wyborze oświetlenia magazynowego Zadzoń do nas!

Potrzebujesz pomocy w wyborze oświetlenia przeciwwybuchowego Zadzoń do nas!!!

 

Strefa zagrożenia wybuchem — rozporządzenia i dyrektywy

Wszystkie miejsca pracy, na których mogą wystąpić wybuchy zagrażające zdrowiu i życiu, kwalifikuje się do stref atmosfery wybuchowej. Zarówno polskie jak i europejskie rozporządzenia dokładnie określają, w jaki sposób powinny wyglądać stanowiska pracy w takich miejscach i jakich zasad bezpieczeństwa powinni przestrzegać pracownicy.

Dyrektywy ATEX – bo o nich będzie teraz mowa – zawierają informacje dotyczące między innymi:

  • Urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w atmosferze wybuchowej. Jednym z urządzeń spełniających te wymagania jest lampa przeciwwybuchowa EXL210LED, która może pracować w wysokich i niskich temperaturach w miejscach zagrożonych wybuchem.
  • Sprzętu zabezpieczającego, regulującego i sterującego przeznaczonego do użytku poza strefą wybuchową, który wymagany jest wobec zagrożeń wybuchowych.
  • Elementów i urządzeń, które mają być częścią systemów ochronnych.
  • Zasad i zachowań odpowiednich dla osób pracujących na stanowiskach i w otoczeniu stref zagrożonych wybuchem.
Strefa wybuchu

Strefa wybuchu

Najpopularniejszą dyrektywą jest ATEX 95 – dyrektywa 94/9/WE Parlamentu Europejskiego z 23 marca 1994 roku. Opisywała ona w precyzyjny sposób przestrzenie zagrożone wybuchem, grupy i kategorie urządzeń przeznaczonych do stosowania w atmosferze wybuchowej, urządzenia i systemy ochronne i inne zagadnienia dotyczące rządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem. Obecnie została zastąpiona dyrektywą ATEX 114, która wprowadziła kilka znaczących zmian. Najważniejsze zmiany to:

  • Dodanie oceny zgodności – procesu wykazującego, czy zostały spełnione zasadnicze wymagania zdrowia i bezpieczeństwa dotyczące produktów w niniejszej dyrektywie.
  • Dodanie jednostki oceniającej zgodność – czyli jednostki uprawionej do oceniania zgodności, w tym wzorcowania, badania, inspekcji i certyfikacji.
  • Zaktualizowanie kategorii urządzeń – które opisywały wymagany poziom zabezpieczenia, jaki należy zapewnić.
  • Zaktualizowanie specyfikacji technicznych urządzeń – wprowadzono nowe wymagania techniczne, jakie musi spełnić dany produkt.
  • Zaktualizowanie oznakowania CE – dodano nowe oznakowanie wskazujące, że dany produkt spełnia mające zastosowanie wymagania określone w unijnym prawie harmonizacyjnym.
Strefa zagrożona wybuchem

Strefa zagrożona wybuchem

Dodatkowo na terenie polski obowiązuje również dyrektywa ATEX 137 – czyli Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 8 lipca 2010 roku, opisujące minimalne wymagania dotyczące BHP w miejscach pracy zagrożonych wybuchem. Określono w niej między innymi:

  • jakie środki ochronne musi zapewnić pracodawca w celu zminimalizowania powstania wybuchu w miejscu pracy,
  • jak często pracodawca musi dokonywać przeglądu stosowanych środków ochronnych,
  • w jaki sposób pracodawca określa ocenę ryzyka związanego z możliwością wystąpienia w miejscach pracy atmosfery wybuchowej,
  • w jaki sposób podzielić przestrzenie zagrożone wybuchem,
  • co powinien zawierać dokument zabezpieczenia budynku,
  • strefy dla miejsc zagrożonych wybuchem.

Zobacz nasze inne artykuły o przemyśle

Strefa zagrożenia wybuchem — oznakowanie

Atmosfera wybuchowa (EX) występuje zazwyczaj w miejscach, w których produkuje się lub stosuje gazy palne, lub ciecze łatwopalne. W każdym z tych miejsc powinien znajdować się odpowiedni znak, informujący o strefie zagrożenia wybuchem oraz stopnia prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożenia. Dodatkowo wszystkie stosowane znaki powinny być zaprojektowane i wyprodukowane według Polskiej Normy PN-EN 1127-1:2011. Każdy znak musi zawierać symbol graficzny oraz tekst o treści „zagrożenie wybuchem strefa”.

Zobacz więcej z kategorii

OŚWIETLENIE AWARYJNEZobacz więcej

Najczęściej spotykane znaki w strefach wybuchowych to:

    • Strefa zagrożenia wybuchem 2 – stosuje się ją w miejscach zagrożenia wybuchem pojawiającym się sporadycznie i przez krótki czas.
    • Strefa zagrożenia wybuchem 1 – stosuje się ją w obszarach często zagrożonych wybuchem.
    • Strefa zagrożenia wybuchem EX – tabliczkę stosuje się na terenach, obiektach i obszarach zagrożonych wybuchem w strefie 1.
    • Strefa zagrożenia wybuchem 20 – stosuje się ją w miejscach zagrożonych wybuchem z uwagi na nagromadzone pyły, które występują stale lub bardzo często.
    • Strefa zagrożenia wybuchem 21 – stosuje się ją w miejscach zagrożonych wybuchem z uwagi na nagromadzone pyły, które występują podczas normalnej pracy.
  • Strefa zagrożenia wybuchem 22 – stosuje się ją w miejscach zagrożonych wybuchem z uwagi na nagromadzone pyły, które występują podczas normalnej pracy i utrzymują się bardzo krótki czas.

W każdym miejscu, w którym występuje zagrożenie eksplozją lub wybuchem, musi znajdować się odpowiednie oznakowanie.

Zobacz więcej z kategorii

LAMPY PRZECIWWYBUCHOWEZobacz więcej

Strefa zagrożenia wybuchem — zabezpieczenia

Oprócz samego przeciwdziałania wybuchowego należy również zwrócić uwagę na zabezpieczenia przeciwwybuchowe. Ich zadaniem jest minimalizacja szkód do poziomu bezpiecznego dla urządzeń i personelu znajdującego się w sytuacji zagrożenia.

Według dyrektywy ATEX 137  pracodawca zobligowany jest zainstalować odpowiednie systemy i zabezpieczenia, które w razie wypadku ograniczą skutki wybuchu do minimum.

Na rynku można znaleźć sporo urządzeń i systemów pozwalających w skuteczny sposób eliminować szkody na skutek wybuchu. Do najpopularniejszych należą:

  • Tłumiki wybuchu – jedyny system, który całkowicie niweluje skutki wybuchu i nie dopuszcza do powstania pożaru. Wybuch zostaje stłumiony od razu po zapłonie dzięki odpowiednio szybkiemu wtryskowi środka tłumiącego.
  • Odpowietrzniki wybuchu – ekonomiczna i skuteczna forma ochrony przed wybuchem, której zadaniem jest odprowadzenie ciśnienia poza pomieszczenie, w którym doszło do eksplozji.
  • Izolacja wybuchu – urządzenia, które natychmiastowo odcinają rurociągi i kanały wentylacyjne od części instalacji, w której doszło do wybuchu.
  • Uziemienia elektrostatyczne – urządzenia eliminujące zwarcia i wyładowania, które często są przyczyną zapłonu.
  • Przerywacze płomienia – w momencie zapłonu ograniczają możliwość rozprzestrzeniania się płomienia do innych pomieszczeń, minimalizując skutki wypadku.
  • System gaszenia iskier – system wykrywający i gaszący iskry przy pomocy wody gaśniczej.

Jak widzisz, systemów ochrony wybuchowej jest naprawdę wiele. Niektóre z nich sprawdzą się w przypadku cieczy lotnych i gazów, a inne w przypadku kurzu i łatwopalnego pyłu. To, które urządzenie wybierzesz, zależy od rodzaju zagrożenia i budżetu, jakim dysponujesz.

Podział na strefy zagrożone wybuchem

Wszystkie miejsca pracy, w których występują substancje łatwopalne, należy przypisać do odpowiednich stref. W Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z 8 lipca 2010 roku – ATEX 137, zostały opisane strefy zagrożone wybuchem.

Strefy dla palnych gazów i łatwopalnych cieczy:

  • Strefa 0 – przestrzenie, w których do wybuchu poprzez zapalenie gazów i cieczy palnych występuje ciągle lub bardzo często.
  • Strefa 1 – przestrzenie, w których do wybuchu poprzez zapalenie gazów i cieczy palnych występuje podczas normalnej pracy
  • Strefa 2 – przestrzenie, w których do wybuchu poprzez zapalenie gazów i cieczy palnych występuje podczas normalnej pracy i utrzymuje się przez krótki czas

Strefy dla łatwopalnych proszków, pyłów i włókien

  • Strefa 20 – przestrzenie, w których atmosfera wybuchowa wynikająca z łatwopalnego pyłu występuje stale lub bardzo często.
  • Strefa 21 – przestrzenie, w których atmosfera wybuchowa wynikająca z łatwopalnego pyłu występuje podczas normalnego działania.
  • Strefa 22 – przestrzenie, w których atmosfera wybuchowa wynikająca z łatwopalnego pyłu występuje podczas normalnego działania i utrzymuje się przez krótki okres.

Klasyfikację strefy zagrożenia określa się na podstawie:

  1. Podatności stosowanych substancji do tworzenia atmosfer wybuchowych.
  2. Procesu technologicznego, działania instalacji i urządzeń oraz transportem i magazynowaniem towarów.
  3. Źródeł emisji substancji palnych.
  4. Stopnia emisji substancji palnych.
  5. Szybkości emisji.
  6. Rozmiaru atmosfery wybuchowej.

Jeśli zależy Ci na ograniczeniu występowania strefy wybuchowej, możesz zastosować większy system wentylacji zapewniający stały dopływ czystego powietrza, bariery fizyczne oraz statyczne nadciśnienie.

Artykuł napisany przez Rafał Brzeziński, 13 grudnia 2021